انگکور وات، کامبوج محلی شگفت انگیز
- مجموعه: مکانهای تفریحی جهان
انگکور محوطه‌ای باستانی در کامبوج است که مجموعه‌ای از بقایای پایتخت‌های باستانی امپراتور خمر را که بین قرن‌های نهم تا پانزدهم میلادی ساخته شده‌اند، در خود جای داده است. محوطه باستانی انگکور در سال 1992 به خاطر شرایط استثنایی‌اش، به طور هم‌زمان در فهرست میراث جهانی و میراث در خطر یونسکو ثبت شد و در سال 2004، پس از دوازده سال مرمت و بازسازی از فهرست میراث جهانی در خطر خارج شد. این ویرانه‌های باستانی در میان جنگل‌ها و مزارع کشاورزی شمال دریاچه بزرگ کامبوج و در نزدیکی شهر سیم‌راپ امروزی واقع شده‌اند.
امپراتوری خمر در طول سیصد سال، یعنی از سال 900 تا 1200 میلادی، شاهکارهای باشکوه معماری جهان را در کرانه‌های شمالی دریاچه بزرگ کامبوج پدید آورد. اغلب این آثار در محوطه‌ای به طول 15 و عرض 5 مایل جمع شده‌اند، هر چند که پارک باستان‌شناسی انگکور محوطه‌هایی چون کبال‌سپین با فاصله 30 مایل را نیز شامل می‌شود. در مجموع، بیش از 72 معبد و عمارت مهم باستانی در این محوطه شناسایی شده‌اند. معبد اصلی انگکور، موسوم به انگکور وات، بین سال‌های 1112 تا 1150 توسط سوریاوارمن دوم، امپراتور خمر، به عنوان معبد اصلی و پایتخت ساخته شده است و در حال حاضر بزرگترین و سالم‌ترین معبد به جا مانده در این محوطه باستانی است که از زمان تأسیس تا امروز نیز اهمیت مذهبی خود را "ابتدا برای هندوها و سپس برای بودائیان " حفظ کرده است. این معبد به مظهر معماری کلاسیک خمرها بدل شده است و به عنوان سمبل کشور کامبوج، روی پرچم این کشور نیز نقش بسته و در حال حاضر بزرگترین جاذبه گردشگری این کشور محسوب می‌شود.
انگکور وات که با به هم آمیختن دو سبک اصلی معابد خمرها ــ‌معابد پله‌ای و معابد سرسرایی‌ــ ساخته شده است، نمادی از کوهستان مِرو، مأمن خدایان در اسطوره‌های هندو، است. درون خندق و دیواری به طول 6/3 کیلومتر، سه سرسرای چهارگوش که هر یک بر فراز دیگری ساخته شده‌اند، قد برافراشته‌اند که بزرگترین سرسرا (سرسرای زیرین) 187 در 215 متر مساحت دارد. در مرکز این معبد نیز برجی سر به آسمان برداشته است. این معبد علاوه بر عظمت و توازنش از لحاظ معماری، به خاطر نقش‌برجسته‌های بی‌شمار و مجسمه‌های رقاصان و پریانش از شهرت خاصی برخوردار است
تاریخچة انگکور وات
سوریاوارمن دوم، امپراتور خمرها، در اوایل قرن دوازدهم میلادی انگکور وات را به عنوان پایتخت و معبدی برای ویشنو، یکی از ایزدان مذهب هندو، ساخت. از آن جایی که تا به حال هیچ لوح یا کتیبه متعلق به زمان ساخت انگکور وات که در آن به این معبد اشاره شده باش به دست نیامده است، نام واقعی آن بر کسی معلوم نیست. نام امروزی این معبد، یعنی انگکور وات، در زبان کامبوجی به معنای «معبد شهر» است. به نظر می‌رسد با مرگ سوریاوارمن دوم در سال 1150، ساخت این نیمه‌تمام رها شده است، چنان که نقش‌برجسته‌های نیمه تمامی که در این معبد به چشم می‌خورند نیز مؤید این نظریه هستند. با به حکومت رسیدن امپراتور بعدی خمرها، پایتخت به نقطه‌ای دیگر واقع در چند کیلومتری انگکور وات منتقل شد و این معبد تا قرن 14 و 15 میلادی که فرقه‌ای از بودائیان آن را به یک معبد بودائی تبدیل کردند، به حال خود رها شده بود.
از آن زمان تاکنون این معبد هیچ‌گاه به حالت متروک در نیامده است که این مسئله در میان معابد محوطه باستانی انگکور یک استثناء به حساب می‌آید. یکی از نخستین سیاحان غربی که از این معبد دیدار کرد، آنتونیو دومگدالنا، کشیش پرتغالی بود که در سال 1586 از این محوطه دیدن کرد. دامگدالنا درباره انگکور وات می‌نویسد: «این معبد چنان شکوه خارق‌العاده‌ای دارد که قلم از توصیف آن عاجز است، خاصه آن که این معبد شبیه هیچ عمارتی در هیچ نقطه‌ای از جهان نیست.» اما دامگدالنا و دیگر سیاحان غربی، تصور نمی‌کردند که ساخت چنین معبد باشکوهی از خمرها بربیاید و به اشتباه قدمت این معبد را هم‌پای امپراتوری روم باستان تصور می‌کردند. اما مطالعات باستان‌شناسی و مدارکی که در طول بازسازی و مرمت محوطه باستانی انگکور که در قرن بیستم به دست آمد، تاریخ واقعی آن را بر همگان آشکار کرد.
معماری انگکور وات
انگکور وات نمونه‌ای عالی از معماری کلاسیک خمرها، موسوم به سبک انگکور وات، است. با آغاز قرن دوازدهم، معماران خمر به ندریج اعتماد به نفس خود را در کار با ماسه‌سنگ (به جای خشت و آجر) به عنوان مصالح اصلی ساخت بنا بازمی‌یافتند. سبک انگکور وات در پی سبک معماری بایون پدید آمد که در اغلب در آن، کیفیت فدای کمیت می‌شد. انگکور وات بیش از همه به خاطر ظرافت و تناسبش از لحاظ طراحی و معماری مورد تحسین قرار می‌گیرد و از این نظر اغلب با آثار معماری به جا مانده از روم و یونان باستان مقایسه می‌شود. به گفته موریس گلیز، یکی از مرمت‌گران مشهوری که در قرن بیستم بر پروژه مرمت انگکور وات نظارت داشته است، «این معبد از جهت توازن میان عظمت عناصر و اندازه‌گیری‌ها و نسبت‌های دقیق رعایت شده در آن، از کمالی کلاسیک برخوردار است. انگکور وات تجلی قدرت، اتحاد و یک سبک هنری خاص است.» عناصری چون تاق‌های نوک‌تیز (تاق رومی)، برج‌هایی به شکل شکوفه نیلوفر، راهروهای هم‌محور و ایوان‌های صلیبی شکل که به موازات محور اصلی معبد ساخته شده‌اند از شاخصه‌های اصلی سبک معماری انگکور وات هستند. بر دیواره‌های این معبد، همچنین تصاویری از اسطوره‌های ماهاباراتا و رامایانا نقش بسته است.
انگکور وات در دوران معاصر
معبد انگکور وات در قرن بیستم تحت بازسازی و مرمت کلی قرار گرفت، اما با آغاز جنگ‌های داخلی و حکومت خمرهای سرخ در دهه‌های 70 و 80 میلادی، این پروژه ناتمام ماند؛ اما خوشبختانه در طول این مدت، خسارات و آسیب‌های جدی به این معبد وارد نیامد. با آغاز دهه 1990، کار مرمت و بازسازی انگکوروات از سر گرفته شد و سازمان یونسکو در سال 1992، این معبد و کل منطقه باستانی انگکور را به خاطر ارزش فرهنگی و باستان‌شناختی‌اش، در فهرست میراث جهانی ثبت کرد. یونسکو به خاطر وضعیت ویژه این منطقه پس از دو دهه جنگ داخلی و بی‌توجهی، این محوطه را به طور هم‌زمان در فهرست میراث جهانی در خطر نیز ثبت کرد تا با این اقدام، به بسیج کمک‌های جهانی برای بازسازی و مرمت محوطه باستانی انگکور کمک کند. اما کمیته میراث جهانی یونسکو، در سال 2004 پس از بررسی وضعیت محوطه باستانی انگکور و اعلام رضایت از پروژه بازسازی 12 ساله این محوطه و قدردانی از کمک‌های کارشناسی و مالی کشورهای فرانسه، ژاپن، ایتالیا، چین، هندوستان، اندونزی، مجارستان و سوئیس برای مرمت معبد انگکور وات و دیگر معابد و عمارت‌های محوطه باستانی انگکور، به خروج این محوطه از فهرست میراث جهانی در خطر رأی داد. با این وجود کار مرمت و بازسازی انگکور وات هم‌چنان ادامه دارد که البته بیشتر این پروژه‌ها، با کمک مالی دولت خارجی و به دست کارشناسان و متخصصان بین‌المملی صورت می‌گیرد. انگکور وات در حال حاضر به بزرگترین جاذبه توریستی کشور کامبوج تبدیل شده است و هر چند تاکنون آماری از تعداد دقیق بازدیدکنندگان این معبد منتشر نشده است، اما بنا به اعلام وزارت گردشگری کامبوج، از یک میلیون توریست خارجی که در سال 2004 به این کشور سفر کرده‌اند، 57 درصد قصد بازدید از معبد انگکور وات را داشته‌اند.
\
حال کردی جنبه رو؟